The Dialogue With the Book Owners and the Cihad Strategy

Kur'an'ın; fıkri, ilmi ve manevi çalışma emri olan cihad ve tebliğ uslûbu azamî
derecede nezaket ve nezahet kurallarını ihtiva eder. Özellikle ehl-i Kitaba karşı
yumuşak, ortak kelimeye davet edici, müjdeleyici bir yaklaşımın sergilenmesini ister.
Hiç şüphesiz, alemlere rahmet olan Resul-i Ekrem Efendimiz (asm), ehl-i kitaba da
rahmettir. Dolayısıyla Kur'an'ın, Hıristiyan, Yahudi ve Sabiîlere bakan ayetleri,
yaşayarak ve uygulayarak açıklamış, bize de nasıl davranmamız gerektiğini fiilen
göstermiştir.

Bu hususu ortaya koymadan önce, zihinlerde uyanan, "Hıristiyanlık ve Musevilikten
uzaklaşanlar, acaba ehl-i kitap kategorisinde mi mütala edilmelidir. Ehl-i kitap
kimlerdir ve bu kelime ile ne kast edilmektedir?" suallerine cevap arayalım: Ehl-i
kitap, Tevrat, Zebur ve İncil'e ve Hz. Musa (as), Hz. Davud (as) ve Hz. İsa'ya (as)
inananlara denir. Kitapları tahrif edilmiş, kendileri ondan uzaklaşmış oldukları
halde, yine ehl-i kitaptırlar. Çünkü, kitapları tahrif edilip, dinleri bozulduğu
için Kur'an ve Peygamberimiz (asm) gönderilmiş ve böyle isimlendirmiştir: "De ki:
Ey Kitap ehli! Dininizde haksız yere haddi aşmayın. Daha önceden sapan, birçoklarını
saptıran ve yolun doğrusundan uzaklaşan bir topluma uymayın."1 Muhammed Hamidullah,
"Vahye dayanan bir kitaba sahip olduğunu söyleyen herkes, ehl-i kitap kabul edilebilir."2
yorumunu getirmektedir.

Şimdi de, ehl-i kitapla olan münasebetlerde takip edeceğimiz temel kaide ve prensiplere
göz atalım:

İnanç hürriyeti: İster ehl-i kitap, ister başkaları olsun, herkesi inancında,
düşüncelerinde şahane serbest ve rahat bırakmak, Kur'-an'ın kesin emridir. Bakara
ve Kafirun Sureleri dahil, bir çok yerde buna işaret edilir: "Dinde zorlama yoktur.
Gerçekten doğrulukla eğrilik, iman ile küfür birbirinden ayrılmıştır."3

Allah'ın insanlığa son elçisi Hz. Peygamber (asm) de bunu fiilen açıklamıştır.
Müslümanlar da ona ittiba etmekle mükelleftirler. Kimseye inancını değiştirmesi
için veya başka bir inanç telkin ederken, asla en küçük bir baskı ve şiddete baş
vurulamaz.

Kur'an, ehl-i kitaba nasıl yaklaşmamız gerektiğini bildirirken, kitap ve peygamberlerini
şahid göstererek, onları imana davet eder: "De ki: Ey ehl-i kitap! Sizinle bizim
aramızda müşterek olan bir söze geliniz: Allah'tan başkasına tapmayalım; Ona hiçbir
şeyi eş tutmayalım ve Allah'ı bırakıp da kimimiz kimimizi ilahlaştırmasın. Eğer
onlar yine yüz çevirirlerse, işte o zaman, ‘Şahit olun ki, biz Müslümanlarız!’ deyiniz."4

Kim olursa olsun, mücadele, nasihat, öğüt ve davet, "hikmet" çerçevesinde ve
en güzel şekilde yapılmalıdır: Nahl Suresinin 125'inci ayetinde şöyle buyurulur:
"Allah yoluna hikmetle çağır, iyilikle nasihat et, yumuşak yaklaş, onlarla güzelce
mücadele et."

Ayrıca, ehl-i kitaba en güzel şekilde yaklaşıp, "İçlerinden zulmedenleri bir
yana, ehl-i kitapla ancak, en güzel yoldan mücadele edin ve deyin ki: Bize indirilene
de, size indirilene de iman ettik. Bizim ilahımız da sizin ilahınız da birdir ve
biz Ona teslim olmuşuzdur."5 şeklinde tevhide davet etmeyi tavsiye eder.

Kur'an'î ve Muhammedî (asm) metod ve usûl böyle çizilmiştir ve Müslüman, ehl-i
kitaba bu çerçevede yaklaşarak onu hak yola davet etmelidir. Günümüzün şartları
ise geçmiş devrelere göre çok daha değişiklik arz etmiş, fevkalade hassasiyet ve
nezaket kazanmıştır. Duygu, his ve düşünceleri, eski zaman insanlarıyla kıyaslanamayacak
kadar vüsat ve giriftlik kazanmıştır. İlim, akıl, fen ve tekniğin hükmettiği günümüz
şartları, diyalog ve tebliğin nezaket ve nezahet prensipleri çerçevesinde yapılmasını
zaruri kılmaktadır. Bunu dikkate alan Bediüzzaman, "Medenilere galebe çalmak ikna
iledir, söz anlamayan vahşiler gibi icbar ile değildir."6 şeklinde bir hatırlatmada
bulunmaktadır.

Ehl-i kitabı tahkir etmemek, münakaşa etmemek ve yalanlamamak: Bir hadis-i şerifte,
ehl-i kitabın Tevrat'ı Müslümanlara İbranice okuyup, Arapça olarak açıklamalarına
karşılık, ehl-i kitabın size söylediklerine inanmayın, inkar da etmeyin. Sadece,
Biz Allah'a ve bize indirilene,7 peygamberlerine, kitaplarına inanıyoruz' deyin.
Böylece onlar söylediklerinde gerçek üzerinde iseler yalanlamamış, hata içinde iseler
tasdik etmemiş olursunuz8 buyurulur.

Bu, aslında bir tebliğ ve irşad metodudur. Hiç şüphesiz ki, onların her söylediklerini
aynen kabul etmeyi gerektirmez. Kapalı ve muğlak meselelerde, kitaplarından veya
dinlerinden kaynaklandığını ileri sürdükleri meseleleri, sonradan tahkik etmeye
ve incelemeye alınabilir; onları da bu işe katarak, hakikat araştırılabilir. Zaten,
gerçeği arama meyli ve fıkir hürriyeti, onlarda fevkalade gelişmiştir.

Yoksa, başta kestirip atarak veya yalanlayarak, onları bütün bütün uzaklaştırmak
olur. İslamiyet, Hz. Adem'den başlayıp, Hz. Musa (as), Hz. İsa'dan (as) geçip Hz.
Muhammed (asm) ile kemale erdiğine göre, belki de onların bahsettiği şeyin özü semavidir,
İslamiyet'in muhtevasındadır.

Ayrıca, isabetli bir diyalog ve hizmetin ifasının tevfik-i İlahiyeye uygun hareket
etmekle mümkün9 olacağını bilmek gerekir.

Vahiy ve Sünnet ile tespit edilemeyen hususlarda ehl-i kitaba uymak: Hiç şüphesiz
ki, ehl-i küfrü taklit etmek caiz değildir. Ancak, ahlakın kaynağı din olduğu gibi,
sanatın ve estetiğin de kaynağı dindir. Pek çok güzellikler, peygamberler vasıtasıyla
insanlığın ufkuna sokulmuştur. Ehl-i kitabın gösterdiği bazı güzel hasletler, davranış
ve hareketler de peygamberi bir davranış olabilir. Nitekim, İslamiyet, sair dinlerin
bütününü reddetmemiştir. Güzel yönleri almış, eksiklikleri tamamlamış, yanlışları
tashih etmiş; çirkin ve yanlışları reddetmiştir. Zaten, Mümtehine Süresinin 4. ayeti,
eski peygamberlerden bazılarını anarak ve dikkate sunarak onlara uymamızı emreder:
İbrahim'de ve onunla beraber olanlarda, sizin için gerçekten güzel bir örnek vardır.
Onlar kavimlerine demişlerdi ki: 'Biz sizden ve Allah'ı bırakıp taptıklarınızdan
uzağız.'

Peygamber Efendimiz (asm), Abdullah ibn-i Abbas'a (ra) göre, saç konusunda, ehl-i
kitabı taklit ederek, alnının üzerine bırakıyordu. Müşrikler ise, başın her iki
yanına atıyorlardı. Daha sonra, saçlarını alnının üzerinden sağa-sola ayırdı.10

Ehl-i kitabı, samimi dost bilmemek ve kıskançlıklarından gelen sıkıntılara karşı
tahammül göstermek gerekir: Ancak, Yahudilere de özel bir muamele uygulamak gerekmektedir.11
Kur'an, onlarla Hıristiyanlar arasında bir farkın bulunduğunu belirtir: "Ey Muhammed!
Mü'minlere en şiddetli düşman olarak, insanlardan Yahudileri ve Allah'a eş koşanları
bulursun. Onlardan sevgice en yakın 'Biz Hıristiyanız' diyenleri bulursun. Bu, onların
içinde bilginler ve rahibler bulunmasından ve büyüklük taslamamalarındandır."12

Tabii ki, ehl-i kitabı da, "İçlerinden zulmedenleri bir yana, ehl-i kitapla ancak
en güzel yoldan mücadele edin ve deyin ki: Bize indirilene de, size indirilene de
iman ettik. Bizim İlahımız da sizin ilahınız da birdir ve biz ona teslim olmuşuzdur"13
ayet-i celilesine göre, "zalim ve insaflı" olanlar olarak ikiye ayırıp, ona göre
muamele etmeli. İnsaflı olanlarla yukarıda izah etmeye çalıştığımız "en güzel şekilde"
mücadele ederken; "zalim" olanlara karşı da, gerekli hukuki ve idari zecri tedbirlerle
mücadele edilmeli.

Bediüzzaman ve Dinler Arası Diyalog

Bediüzzaman; gayet nazik, nazenin, müsamahakar, âlicenab, anlayışlı, yumuşak
ve müjdeleyici bir diyalogla tebliğ anlayışına sahiptir. Diyalogu, "cihanşumül ve
müsbet/olumlu" olmak üzere iki esasa oturur. Cihanşümuldur, çünkü; atom, hücre,
uzuv, unsurlar, dağlar, bitkilerle diyaloga geçer, onlarla konuşur ve onları konuşturur.

Muhatapları, insanlar, Müslümanlar ve yediden yetmişe her kesimdir. Başta çocuklar,
gençler, kadınlar, ihtiyarlar, hastalar, müttaki/mütedeyyinler, halk, ehl-i ilim,
eğitimci, yönetici, politikacı ve meslek erbaplarının herbirisiyle diyalog içindedir.
İşçi, demiryolu çalışanları, gemi personeli, mahkeme görevlileri, bekçi, jandarma,
en azılı mahpuslarla diyaloga girer; onlara nasihatler eder; mesleklerinin inceliklerini
anlatır. Kürsülere çıkar, halka ders verir. Bu arada, inançsızlar, ateistler ve
ehl-i kitap da onun diyalog ve tebliğ alanındadır. Çünkü, her kesime, her mesleğe
ve her meşrebe, her meseleye karşı orijinal yaklaşımları, her probleme karşı pratik
bir çözümleri vardır. Risale-i Nur ise; inançlı, inançsız, ehl-i iman ve ehl-i kitap
olmak üzere insanlıkla topyekün bir diyalog içine girer.

Bediüzzaman, ehl-i kitapla diyalogun alt yapısını oluştururken; Hıristiyan alemi,
Müslüman alemini esaret altına almışken bile, İslamiyet'in hakkaniyetini, ilmin
ve Müslümanların izzetini muhafaza ederek, asla tezellül göstermeyerek diyalogun,
dostluğun, ittifakın, birlikte hareket etmenin yollarını gösterir: "Şimdi ehl-i
iman, değil Müslüman kardeşleriyle, belki Hıristiyan'ın dindar ruhanileriyle ittifak
etmek ve medar-ı ihtilaf meseleleri nazara almamak, niza etmemek gerektir. Çünkü
küfr-ü mutlak hücum ediyor."14

"Bir sineğe mağlup olan ve bir sineğin kanadını bile icad edemeyen aciz bir insanın
uluhiyet dava etmesi; ne derece ahmakçasına maskaralık olduğu malumdur. İşte böyle
bir sırada, o cereyan pek kuvvetli goründüğü bir zamanda, Hz. İsa (a.s.) şahsiyet-i
manevisinden ibaret olan hakiki İsevîlik dini zuhur edecek, yani rahmet-i İlahiye'nin
semasından nüzul edecek, hal-ı hazır Hıristiyanlık dini o hakikate karşı saflaşacak,
hurafelerden ve tahrifattan sıyrılacak, İslam hakikatiyle birleşecek, manen bir
nevi, İslamiyet'e inkılap edecektir. Ve Kur'an'a iktida ederek, o İsevîlik şans-ı
manevisine tabi ve İslamiyet tabi olunan makamda kalacak. Hak dini bu iltihak neticesinde
azim bir kuvvet bulacaktır. Dinsizlik cereyanına karşı, ayrı ayrı iken mağlup olan
İsevilik ve İslamiyet ittihad neticesinde dinsizlik cereyanına galebe edip dağıtacak
istidadında iken, âlem-i semavatta cism-i beşeriyesiyle bulunan şahs-ı İsa (a.s.)
o din-i hak cereyanının başına geçeceği bir muhbir-i sadık, bir Kadir-i Külli Şey'in
vadine istinad ederek haber vermiştir. Madem haber vermiş, haktır. Madem Kadir-i
Külli Şey vaat etmiş, elbette yapacaktır."15

Diyalogun fikri altyapısını oluşturacak diğer hususlara da temas eder: Zalime
karşı miskinliği esas tutan Hıristiyanlık, nihayet cesarete geldi.16 Dindar Hıristiyanlarla
dost olunabilir.17 Dinsizler tarafından öldürülen mazlum Hıristiyanlar bir nevi
şehid sayılabilirler.18 Hıristiyanlık alem-i İslamla ittifak edecek.19 Hıristiyanlardan
hizbü'l-Kur'an'a kuvvetli bir imdat gelebilir.20 Hıristiyanlık hurafelerden sıyrılacak.21
Hıristiyanlık İslamiyet'le mezcolacak ve Deccalı dağıtacak.22 Hıristiyanlık safileceşektir.23
Hurafat ve tahrifattan sıyrılacak olan Hıristiyanlık İslamiyet'e inkılap edecek,
insanlığa dünya ve ahiret saadeti verecek.24

Dipnotlar

1. Maide, 77.

2. Hamidullah, Le Saint Coran, p. 21.

3. Bakara, 256.

4. Al-i İmran, 64.

5. Ankebut, 46.

6. Hutbe-i Şamiye, s. 102.

7. Buhari, Tefsir, 11.

8. Beyhaki, 2, 10.

9. Emirdağ Lahikası, s. 10.

10. Buhari, Menakibü'l-Ensar, 52.

11. İbrahim Canan, Peygamberimizin Tebliğ Metotları-1, Nesil Yay., İst. 1998,
s. 153.

12. Al-i İmran, 82.

13. Ankebut, 46.

14. Emirdağ Lahikası, s. 179.

15. Mektubat, 60.

16. Sünuhat, s. 38.

17. Kastamonu Lahikası, s. 187; Münazarat, s. 70.

18. Şualar, s. 290; Kastamonu Lahikası, s. 75-76.

19. Emirdağ Lahikası-1, s. 58, 65.

20. Kastamonu Lahikası, s. 92.

21. Emirdağ Lahikası-1, s. 118.

22. Şualar, s. 493.

23. Hutbe-i Şamiye, s. 120.

24. A.g.e., s. 38.